Qədim Azəbaycan torpaqlarını əhatə edən İrəvan xanlığı barədə ilkin mənbələr və arxiv sənədlər geniş imkan verir ki, ermənilərin sonradan bu əraziyə köçürülməsini sübut etsin. Amma nədənsə İrəvan xanlığı həm siyasi, həm də iqtisadi baxımdan az öyrənilmiş xanlıqlardandı. Əslində bunun nədəni məlumdur. Erməniləri bu günədək də dəstəkləyən qüvvələr daima buna hər hansı yolla mane olublar. Yalnız Azərbaycan öz müstəqilliyini qazanandan sonra tarixçi alimlərimizin bu barədə kitabları doğru-dürüst məlumatlarla üzə çıxıb. Belə kitablardan biri də araşdırmaçı alim Zaur Əliyevin “İrəvan 100” adlı kitabıdır.
Əvvəlcə müəllif haqqında qısa tanışlıq: Zaur Əliyev 1976-cı ildə Ağdam rayonunda andan olub. Bakı Dövlət Universitetinin “Beynəlxalq münasibətlər və beynəlxalq hüquq” fakultəsində bakalavr və magistr təhsil pillələrini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. AMEA-da siyasi elmlər və beynəlxalq münasibətlər üzrə doktorantura təhsili alıb. Siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosentdir. AMEA Elm Tarixi İnstitutunun elmi katibi, Azərbaycan Turizm və Menecment Universitetinin “Beynəlxalq münasibətlər” kafedrasının dosenti və “Beynəlxalq münasibətlər üzrə fənn komissiyasının” sədridir.
Azərbaycan və xarici ölkələrin elmi jurnallarında 100-dən çox elmi məqaləsi dərc edilib.
İrəvan tarixi haqqında indiyədək çox kitablar yazılıb. Zaur Əliyevin ərsəyə gətirdiyi bu kitabın fərqli, maraqlı cəhəti ondan ibarətdir ki, inandırıcı məlumatlarla İrəvanın qədim Azərbaycan şəhəri olduğunu göstərməklə yanaşı, həm də erməni xislətinə məxsus bütün eybəcərlikləri də aça bilib.
Kitabda yazılır: İnsan şəxsiyyətinin formalaşmasında danılmaz rolu olan ən əsas faktorlardan biri irsi amillərdir. Doğulduğu gündən hər bir insana genlər vasitəsilə bütövlükdə bəşəriyyətin bioloji təkamülünün və həmin fərdin özünün yaxın əcdadlarının hamısının əlamətləri yığcam formada, kodlaşdırılmış şəkildə ötürülür.
Cabbar Məmmədov yazır ki, bu millətin milli şüuru türklərin əsir kaloniyalarında formalaşdığından, bugünkü gündə də onlarda kaloniyal düşüncə sistemi pataloji səviyyədədir. Onlarda sənətkarlığın (əsirlik peşəsinin, özgə millətlərə, mədəniyyətlərə, dinlərə qarşı dözümsüzlük və s. bu mənşədən qidalanlır. Saxta erməni konsepsiyasına görə tarixdə onların dənizdən-dənizə uzanan “böyük əraziləri” olmuşdur.
Əslində Ermənistan haqqında tam bir görüş birliyi mövcud deyildir. Hətta bəzi erməni tarixçiləridə bunu etiraf edirlər. Erməni elm adamı Aqob Məlik Aqobyanın gəldiyi nəticəyə görə əslində ermənilərin qədim tarixi haqqında iddia olunanların əksinə olaraq mənbələr susmaqdadır.
Daha bir erməni tarixçisi Qaraqaşyan yazır: “Erməni xalqının əsli nədir, necə və nə vaxt, haradan və hansı yollarla bu yerlərə gəlmişlər, erməni olmamışdan əvvəl və sonra hansı tayfalarla əlaqədar olmuşlar, onların dilinə və etnik tərkibinə kimlər necə təsir göstərib?... Ermənilərin keçmişi haqqında tarix və salnamə sayıla biləcək məlumatlar yoxdur.”
Haykazyanın müəllifi olduğu 1919-cu ildə Parisdə nəşr edilən “Erməni tarixi”kitabında yazılır: “İlk erməni sülaləsinin başçısı tarixdə olmayıb”.
Alim bir çox erməni mənbələrinə istinad edib, erməni yalanlarını özlərinin dili ilə açsa da, Zori Balayan kimi insanlıq düşməni olan bir qatilin də sərsəm düşüncəsini ortaya qoyur. “... Əfsanəyə görə Nuh Peyğəmbər tufandan sonra ilk gördüyü bir quru parçasına “Erevume”, yəni “Görünür”, deyə qışqırmış və bu quru parçasının adı Erevan olaraq tarixə keçmişdir...”
Kitabda “Erməni xəstəliyinin” mövcudluğu, onun etiologiyası, klinik formaları haqqında yazılar da oxucunun diqqətini cəlb edir. “17-ci əsrdən başlayaraq tibb aləmində bu xəstəlik elmi tədqiqat obyektinə çevrilib. Bu sahədə H.Holler, Y.Şohar, M.Pare, T.Lehman, Y.Pednad, S.Saqal, Y.Tarayev, V.Nosov, O.Vinoqradov və başqaları bu xəstəliyə “Vaxtaşırı xəstəlik” adı verilib. “Ermənilik qeyri-adi, femomenal bir hadisədir, başqa xalqlara, xüsusilə türk xalqlarına qarşı, o cümlədən, Azərbaycan xalqına kəskin millətçilik mövqeyində dayanan öz məqsədlərinə nail olmaq üçün təcavüzkar, qondarma, uydurma idealarına geniş rəvac verən, terroru əsas vasitə seçən, insan qanına susamış, ən dəhşətli terror faktlarını yerinə yetirən, mədəniyyətdən, sivilizasiyadan uzaq bir ideologiya və siyasətin təzahürü kimi meydana çıxmışdır.”
Digər maraqlı bir nümunə “ XII əsrdə yazılan “Qabusnamə”də deyilir: “ermənilərin eybi bədfel-kündəbədən, oğru, gözü götürməyən, bir ayağı qaçmaqda olan, əmrə baxmayan, yersiz hayküy salan, vəfasız, riyakar, söyüş söyən, ürəyi xiltli, ağasına düşmənçilikdir. Onlar başdan ayağa müsbətdən çox mənfiyə yaxındır.”
Əslində bu gün dünyada “erməni xəstəliyi” kimi tanınan bu sindroma adı elə ermənilərin tarixi dostu fransızlar qoyublar. Uzun müddət tədqiqatlardan sonra, 1954-cü ildə Beyrut Tibb Fakultəsində çalışan amerikalı həkim Rieman da “erməni xəstəliyi” adını qəbul edir, bu xəstəliyin yəhudi və erməni xalqlarına xüsusi bağlı olduğunu öz araşdırmalarında iddia edir.
Müəllif onu da yazır ki, tarixən ermənilər qəddarlıqla, işgəncələrlə, özlərinə məxsus hərkətlərlə insan öldürməkdən həzz alan tayfadır. Onların hərəkətlərinə hazır ki, dövürdə də keçmiş də isə o dövrün tariçilərinin yazılarında da rast gəlinir. Sübut olunmuşdur ki, 100 illər boyu eyni hərəkətin təkrarlanması həmin canlının genetik koduna keçir və ondan sonrakı nəsildə refleks olaraq meydana çıxır.
Kitabın “İrəvanın tarixi” bölümünə nəzər yetirək: “Erməni tarixçisi və kahin Hovannes Şahxatunyan yazır: “390 il İrəvan xanlığını idarə edən 49 xanın hamısı Azərbaycan türkü olub. Xanların adları olan siyahı Erməni Sovet Ensiklopediyası”nda öz əksini tapmışdır.
Daha bir maraqlı fakt: “Dövrün görkəmli tədqiqatçısı F.Əliyev yazır ki, həmin bölgədə yaşayan azərbaycanlılar “r” hərfinin əvvəlinə “i” hərfi əlavə edirlər. Məsələn, Rza-İrza, rahat-irahar və s. “Rəvan” sözünün əvvəlinə “i”hərfi əlavə olunaraq “İrəvan” adı əmələ gəlmişdir. Sonralar ermənilər azərbaycanca səslənməsin deyə, bu adı “Yerevan”, və yaxud “Erivan” çağırmışlar.
Tarixi mənbələrdən toplanan bir-birindən maraqlı bu faktların hamısında İrəvanın qədim Azərbaycan şəhəri olduğunun dəlil-sübutu kifayət qədərdir.
Sonda müəllifin yazdığı bu fikirlər də hörmətli alimimizin məqsədini bizə aydınladır. “Düzdür, dünya Ermənistanın ərazisini tanıyıb. Mövcud dünya xəritəsi qəbul edilib. Amma dünya həqiqətləri də bilməlidir. Biz kimdənsə torpaq istəmiriksə bizdən alınmış torpaqlar da geri qaytarılmalıdır. Beynəlxalq hüquqda tarixi amillər öz rolunu oynayıb, presedent hüququ vardır. Biz də bundan yararlana bilərik”.
Zaur Əliyevin qələmə aldığı “İrəvan 100” kitabı elmi mühit və geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulub. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Elm Tarixi İnstitutu, Elmi Şuranın 3 may 2018-ci il 6 sayılı iclasının protokolu əsasına çapa məsləhət görülüb. “Avropa” nəşriyyatı tərəfindən nəfis şəkildə çap olunan kitabın redaktoru: AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İstitutunun elmi işçisi Səbuhi Hüseynovdur.
Zəkurə Quliyeva
“Qarabağ”
0 коммент.:
Отправить комментарий