I Pyotrun vəsiyyatnaməsi olubmu?

Bu gün 12 bəndlik "vəsiyyatnamə" internetdə, kitablarda, məqalələrdə paylaşılır. Lakin əslində I Pyotrun heç vaxt vəsiyyətnaməsi olmayıb, ortaya çıxarılanlar isə sonradan yazılmış, orijinalı üzə çıxmayan saxta sənəddir. Bu sənədin ortaya çıxması ilə Rusiyanın Şərq Məsələsində aparıcı olduğunu hərbiçilərə, syasilərə və rus vətəndaşlarına göstərmək üçün idi. "Pyotrun vəsiyyətnaməsi" adlı bir neçə sənəd var, ancaq bunlar saxta sənədlərdir. Əvvəla, Pyotrun ölümü gözlənilməz olduğundan, belə bir sənədin mövcudluğuna inanmaq gülüncdür. Amma hakimiyyəti özündən sonra kimə həvalə edəcəyi məsələsi Pyotru düşündürməli idi. O dövrdə Pyotrun öz nəslindən yaratdığı böyük imperiyanı idarə edə biləcək bir şəxsiyyət də gözə dəymir. Avropada olduğu kimi, Rusiyada 1722-ci ildə taxt-taca varislik haqqında fərman qəbul edilsə də, Pyotr öz varisinin adını belə çəkmir. I Pyotrun son nəfəsi anında onun vəsiyyətnaməsi haqqında sorğu aparmada I Yekaterina taxta oturur. Arxası ilə II Pyotr (1727-1730) hətta I Pyotrun nəvəsi olsa belə Yekaterinanın saxta vəsiyyatnaməsi ilə taxta çıxır. “İlk dəfə "Pyotrun vəsiyyəti”adlı sənədi ortaya çıxaran II Yekaterina (1762-1796) olmuşdur. Avstriya-Macarıstan kralı II İosif II Yekaterinanın yanına gəlir və rus dövlət başçısından Konstantinopolu tutmasına razılıq verməsini istəyir. Əvəzində isə Balkanları, Valaxiyanı və s. regionları Osmanlılardan alıb Rusiyaya verməyi vəd edir.

 İmperatriça Anna İoanovna (1730-1740) I Pyotrun qohumu olsa da Gizli yığıncağın məxvi əməliyyatı nəticəsində demək olar ki, taxta oturdulur. Annanın qohumu VI İvan (1740-1741) onun vəsiyyəti ilə taxta oturur. I Pyotrun doğma qızı Yelizaveta Petrovna isə yalnız 1741-ci ildə noyabrın 24-dən 25-ə keçən gecədə saray çevrilişi zamanı taxta oturur.

"Vəsiyyatnamə" oyunu rusların müharibə ilə bağlı siyasətlərinə xalqın dəstəyin almaq idi. Çünki Pyotr Rusların tarixi şəxsiyyət saydığı yeganə çarlardan idi. Bu barədə geniş yazmağa ehtiyac yoxdur. Və maraqlıdır ki, "vəsiyyatnamə " deyilən saxta sənədin ilk versiyasına Osmanlı-Səfəvi qarışdurması yazılmışdır. İran adı əsla orda 1828-ə qədər olmayıb. Osmanlı ilə Səfəvi dövlətləri arasındakı müvazinəti fitnə-fəsadla pozmaq deyəndə də süni-şiə məsələsin ortaya atan Rus ideoloqları Osmanlını Avropadan ayırmaq üçün bu saxta sənədi ortaya atdılar.

Rusiya və Avropa tarixindən xəbəri olanlar bu “vəsiyyətnamə”nin hansı səbəbdən və nə məqsədlə yazıldığını yaxşı bilirlər.   I Pyotr heç vaxt  nə “İstanbul”, nə də “Konstantinopol” sözünü işlətməyib; o, bu şəhəri “Tsarqrad” adlandırıb, bütün yazılarında belədir.

Əsas hədəf isə....Səfəvi-Osmanlı, Azərbaycan Türkiyə yaxınlaşmasının qarşısın alaraq, birlik ideyaların məhv olunmasıdır

Və ən maraqlısı budur ki, Türkiyədə Pyotrun "vəsiyyətnaməmsini erməni mediası və nəşr evləri yaydırır

Dosent Zaur Əliyev