Մայրիկ ֆիլմում Ազատ անունով հայ եերխայի խոսքերով հայկական բանակատեղ և նրանց Ֆրանսիան-Մարսելին տեղավորելը նկարակրվել է: Սոգոմոն Թեյլերյանի Թելեթ Փաշայի սպանվելը և ատեանը նկարակրվել է: Ֆիլմում Ս.Թեյլերյան ոչ մարդասպան որպես անմեղ մարդ ցուցադրել է: Քառասուն օր Մուսա լեռան ֆիլմում 1915 թավականի բանակատեղը որպես «մեծ ողբերգություն» ցուցադրել է: Հայ երիտասարդների «թուրքական կեղեքումը» դեմ պայքարը ֆիլմում ցուցադրել է:
Որոշ հեղինակները նշում են, որ Օսմանեանում հայերի դասալքութին պատճառ ընտունվող «Թեհջիռ» օրենք էր: Թեև պատմական իրականություններ փաստում է, որ հայկական դասալքությունները օրենքից ավելի առաջ սկսվել է: Հայկական գրող Լեո (Առաքել Գրիգորի Բաբախանյան) «Հայոց հարցի վավերագրերը» աշխատությանում (այս աշխատություն 1915 թվականում Թիֆլիսում տպել է) այս մասին գրել է: «Մուշում և Օվում 7 հազար հայերը զինվել է: Մի քարշ հայերը հրացանով թուրքական բանակից փախչել են: Ռուսսական մոտեանում էր և Մուշում հայկական երիտասարդները դասալքություն դրոշի հետ պատրաստ էին: Առաջին աշխարհի պատերազմի ընթացքում 1915 թվականի գարունի ամսում Օսմանեան պատերազմել է բոլոր ճակատներում:
Թշնամի երգիրները Օսմանեան տարածքին ուզում էին ընտունվել: Հերձունածող ուժեր հայկական կուսակցություն և ընկերությունները միացնում է, հայկական ապստամբներին խոստորում և ապստամբության համար առաջնորդում էին: Նրանք ուոզում են արևելեան Անատոլիաում գուռ ճակատը ծանր իրավիջակ անել է և Օսմանեան պետությունը տարածել: Օսմանեան Ներքին Գործերի Նախարարությունը որոշեց հայերի ժրությանը վերջացնվելի համար:
- հայկական կուսակցություն և ընգերությունները գոցել:
- ղեկավորները ձերբակալվելը
- ավելի ժիր անդամները ռազմական բակին ուղղարվելը
- մեղավորների պատժվելը Եգեք 24 ապրիլ պատահմունքի խուզարգենք:
Հայերը այս պատահմունքը «ցեղասպանությունը» կոչում են: Բայց 24 ապրիլ թվականում Օսմանեան պետության կողմից բանակատեղ էր: Այս բանակատեղ 2 տարի (1915-1916 տարիներ) շարունակել էր: Հայեր այս օրը տոնի օրը որպես առաջնորդում էին: Վորովհետև 24 ապրելում հայերը ուզում էին ապստամբել Օսմանեում պետության յեվափոխություն: Վերջում այս պատմությանը Անատոլիայում «հայկական պետության ձուլելը» որպես պիտիառաջնորդ էին: Բայց նրանց անհաճոյ ծրագիր Օսմանեան կառավարության կողմից գտնվեց և վայելուչ չափեր անեց: Նույն թվականում 24 ապրելում հայկական հանձնաժողովները և կուսակցությունների սոսկում գլխավորները լինող 2345 հոգ անդամ ձերբակալվեց:
Ուրիշ մի հետաքրքրական շարժառիթ սա է որ հայկական անդամները ձերբակալող օր Էջմիածին կաթողիկոսը ԱՄՆ նախագահին հեռագիր է ուղղարկել: Հեռագիր տարողությունը այդպես է: «Հարգելի նախագահ Թուրքական Հայաստանից ըստ լուրը այնտեղում հայերի ցեղասպանություն սկսվել է: և կազմավորող հետապնդումներ հայկական ժողովրդի կյանքին կտանգում է: Հարգելի պարոն այս ծանր ժամանակում ձեր ազնիվ զգայություն ինձ և իմ ժողովրդին պետք է: Խնդրում եմ որ մարդկության և քրիստոնյանի համար շտապ ձեր մեծ երգրի դիվանագիդական օգնույանով իմ ժողովորդը թուրքական մոլեռանդանից պահպանեցեք: Գևորգ բոլոր հայերի արքեպիսկոպոս և կաթողիկոսը»:
Հեռագիր 24 ապրիլ օրը իր ուղերձին հասնել է: Պարզ է որ հեռագիր առաջուց պատրաստել է: Նաև տարբեր թվականներում հայերի ապստամբությունները կար: Հուլիսի 23-ում 1915 թվականում Բողազլիյանում, օգոստոսի 1-ում Մարաշում, օգոստոսի 9-ում Հերմուշում (Ուրֆա), սեպտեմբերի 14-ում Մուսա Դաղում փետրվարի 7-ում Աքդակամնեյայում, ապրիլի 9-ում Թոսեում ապստամբություններ շարունակում, գյուղեր և քաղաքներ այրում և թուրքական ազգը սպանվում էր հայերի կողմից: 1915 թվականում Էնվեր փաշա այս մասին Ներքին Գործերի Նախարարությանը մայիսի 2-ում նամակ է ուղղարկում: Նամակում Վան լիճի եզերքում հայերի բռնությանից, ուժող զինվելից վարովել է: Նամակի վերջում հայտնել է, որ հայերի բռնության դեմ հայերի ընտանիքները ռուսսական շրջաննաերին շարժվել, կամ հայերի և նրանց ընտանիքները Անաթոլիայից շարժել, տարբեր շրջաններին տեղավորել պետք է:
Օսմանեան իշխանությունը պայմանի լրջությունը հասկանում էր: Դրա համար էլ կարևոր է որոշում: Թուրքական իշխանություսնը մայիսի 27-ում հայերի շարժելի մասին ըստ «Թեհջիր» օրենքի որոշում է: 1915 թվականի սեպտեմբերի 15-ում որոշում խորհրդարանի կողմից հաստատեվում է: Այս օրենքի համար 2 որոշում ընտունում է: Որոշներից մեկը մարդկանց, ուրիշը սեփականաությունների մասին է: Այս ելունը մարդաբան գծոցերով առաջնորդվել է: Հայերի ճանապարներում տիրացումը, կյանքը պաշտպանվել է և Սուրիա հողերում տեղավորվել է: թուրքական իշխանությունը շարժումի մասին օրենքի յոդերում «հայ» բառը գործածվել չէ: Կայսրությանը հակառակող, հրամաններին հնազանդող, թշնամուն դիտող անձերի դեմ լինող միջոցառում էր:
Հայկական գաղափարագետների դիմակները ուրիշ մասնագետները կոկիկ փաստերով ցուցադրել են: «Քառասուն օր Մուսա լեռան» նորավեպի հեղինակը Ֆրանց Վերֆելի մոտ ընկերը Աբրահամ Սեվեր հայտնել է որ Ֆ. Վերֆել ոչ մի ժամանակ գնացել է Հայաստանին և վերախուզարկել չէ: Վերֆել նորավեպը հայ ընկերների խոսքերի հիման վրան գրել է: Վերֆել մահից նախքանը ընկերին ասել է որ նա շատ ցավել էր: Որովհետև նա հավատացել է հայերի սուտերին: Բայց նա վախենել է սպանվելից հայկական դաշնակ ահաբեկիչների կողմից: Դրա համար էլ նա ոչինչ կարող չե ասել: Ֆրանսերեն հետազոտիչը Գիլլէս Վեինսթեին հայկական «ցեղասպանություն» սուտին բացահայտել է:
Վերջում նա հայկական սփյուռքի կողմից ճնշումներին և սպառնալիքներին ենթարկել է: Նա մահով վախցնել է և կյանքը, գործը վտանգությաում էր: Այտնից հետո հետազոտիչի խոսքերին և խուզարկությանը հայկական «ցեղասպանության մասին չկա: Պարզ է որ հայկական սփյուռքը «ավազակ» պաշտոն կատառել է: Հայերի մեջում խիղճի ձայնի լըսողներ ցանցառ գտնվել է:
Հայաստանի առաջին նախարարապետը Օվաննես Քաչազնունու 1923-թվականում Բուխարեստում «հայկական խնդիր»ի մասին առաջնորդող դաշնակցության նիստում իսկական ճշդութձուններ «Դաշնակցության ոչինչ չկարող անել» անունով փաստաթուղթ ներկայացնել է: Հայերը ճշդությունները տեսնել և լսել չէին ուզում: Բայց Օ.Քաչազնունու կարողեց խոստովանել: Նա խոսքերում ցեղասպամություն չկա ասել է: Նա նշել է որ առաջին պատերազմի թուրքերի դեմ հայերի կողմից կատարել է: Այս խոստովանություն հայերի կողմից չընտունվեց: Նրա փաստաթուղթ երգիրում տպել է բայց հետո մերժվեց Հայաստանում և Եվրոպայի գրադարաններից հավաքվեց:
Անգլիերեն պատմագիր դոկտոր Նորման Ստոն նշել է որ «Հայ ցեղասպանությունը չկա, ես պատրաստեմ ձերբակալվել»: Նրա այս խոսքերը ցուցադրում է որ նա հայերի գործերով ծանոթ է: Հայեր կարող են երևալ որպես աղքատ բայց նրանք չեն կարող ծածկել արյուններում անգթություն և ահաբեկչութիւն որպես ծննդականները:
0 коммент.:
Отправить комментарий